Yitshak akşama doğru, kırda düşünceye dalmak için çıktı. Gözlerini kaldırdı ve birden, yaklaşan develer gördü.
Tora bize Yitshak’ın tarlaya çıkarak tefekkür ve dua ettiğini bildirir. Talmud’a göre, o anda minha (ikindi) duasını ilk kez başlatan kişiydi.186
Yitshak’ın neden özel bir dua mekânı olmadığı ve neden bir evin içinde, mahremiyet içinde dua etmediği sorusu akla gelebilir.
[Tora, onun “bir tarla”ya (שדה) değil, “o tarla”ya (השדה) çıktığını söyler. Bu çok özel bir tarlaydı: Avraam’ın Efron’dan satın aldığı ve Makpela Mağarası’nı içeren tarlaydı. Avraam o mağarayı satın aldığında, orada İlahi Varlık’ın bulunduğunu ve çevresinde Aden Bahçesi’nin havasını hissetmişti. Bu yüzden orayı ibadet mekânı olarak seçmişti.
Avraam, mağarayı satın almadan önce zaten dua ettiği sabit bir mekâna sahipti; dua yeri değiştirilemez olduğundan mağarada dua etmedi. Yitshak ise Makpela Mağarası ve ona bitişik olan tarlayı kendi düzenli dua mekânı haline getirdi.]187
İkindi Duası (Minha)
Talmud, bir kişinin İkindi Duası konusunda çok dikkatli olması gerektiğini söyler. Eliyahu putperest kâhinlere meydan okuduğunda, ibadet etmek için İkindi zamanını seçti ve ancak o zaman yanıtlandı (1 Krallar 19:36).
Elbette, tüm dualar sırasında yoğunlaşmak gerekir. Bununla birlikte, İkindi duası özellikle yoğunluk ve duyguyla okunmalıdır. Bu özellikle doğrudur, çünkü öğleden sonra bir yargı zamanıdır. Tapınak yıkıldığında, mabet İkindi zamanında yandı.188
Bir kişi işten eve döndüğünde, “Yeni geldim ve biraz dinlenmek istiyorum. İlgilenmem gereken birkaç şey var; sonra, zamanım olursa İkindi’yi okuyacağım. Eğer söyleyemezsem, akşam duasından sonra İkindi’yi telafi ederim” demesi çok kolaydır. Bunu yapmak çok yanlıştır ve kişiyi öteki dünyada ağır ilahi cezaya uğratabilir. Kişi, bütün işlerini bir kenara bırakmak ve İkindi’yi doğru zamanında okumak zorundadır.
Kişi, akşam duasından sonra telafi duasına güvenmemelidir. Eğer bunu yaparsa, bütün dua boşa gider. Telafi duası yalnızca bir duayı yanlışlıkla kaçırdığında ya da kaçırmaya mecbur bırakıldığında düzenlenmiştir.189
Bu noktada, İkindi duasıyla ilgili bazı yasalara göz atmak yerinde olacaktır.
İkindiden yarım saat önce yemek için oturmak, banyo yapmak veya tıraş olmak yasaktır. [Bunların her biri beklenenden uzun sürebilir ve kişinin duayı kaçırmasına sebep olabilir.]190
Bu hafta boyunca böyledir, fakat Cuma günü daha da önemlidir. Bazı insanlar mağazalarını akşamdan hemen önce kapatır ve tıraşa koşar. Bu yasaktır, hem İkindi vaktine çok yakın olduğu için hem de kişiyi Şabat’a çok yaklaştırdığı için. Saç kesimini öğle vaktinden önce yaptırmak en iyisidir. Cuma öğleden sonra birçok kişi saç kestirmektedir ve kişinin sırasını beklemesi gerekebilir, böylece İkindi’yi kaçırabilir.
Kişi yemeğe erken başlamış, fakat yemeğin akşama kadar süreceğini biliyorsa, o zaman İkindi zamanı gelir gelmez yemeği kesmeli, masadan kalkmalı ve duayı yerine getirmelidir.
Eğer sinagogda bir kutlama varsa ve cemaat İkindi duasını erken söylüyorsa, davetli olanlar oturmadan önce duayı dikkatle okumalıdır.191
İkindi’nin zamanı, öğleden yarım saat sonra ile gün batımı arasındadır.192
Eğer kişinin suyu varsa, elleri temiz olsa bile, duadan önce ellerini yıkamalıdır.193
Onuncu adamı (minyan) beklerken, kişi bazı mezmurları, günlük sunuyla ilgili okumaları (Parşat HaTamid) ve buhur sunusu (Pitum HaKetoret) okumalarını okuyabilir. Ancak, Ashrei (Mezmur 145), cemaat toplanıncaya kadar söylenmemelidir; Amida’danan önceki Kadiş’in onu takip etmesi için, minyan huzurunda söylenmelidir.194
Eğer kişi yanlışlıkla İkindi duasını kaçırırsa, akşam duasında Amida’sını iki kez söyleyebilir. İlk Amida akşam duasına aittir, ikincisi ise kaçırılan öğleden sonra duasının telafisidir. Ancak kişi İkindi duasını bilerek kaçırdıysa, bu şekilde telafi edilemez.195
Eğer kişi istemeden İkindi duasını çok erken söylerse, yükümlülüğünü yerine getirmemiş olur ve tekrar etmelidir. Eğer hatasını İkindi için çok geç olduğunda fark ederse, akşam duasında Amida’yı telafi etmelidir.
Bununla birlikte, bu yalnızca zamanın henüz gelmediğini bilmediği durumda geçerlidir. Eğer insanlar ona söyler ve o onları görmezden gelirse, artık istemeden sayılmaz. Daha sonra tövbe edip yanlış söylenmiş duayı telafi etmek isterse, akşam duasından sonra telafi Amida’yı söyleyemez. Telafi yalnızca istem dışı ihmal için düzenlenmiştir.196
Eğer kişi Cuma günü İkindi’yi kaçırırsa, akşam duasında Şabat Amida’sı iki kez okunur. Her zamanki gibi, ilk Amida akşam duasına aittir, ikincisi ise İkindi’nin telafisidir. Artık Şabat olduğu için, hafta içi Amida’sı okunamaz.197
Eğer kişi Roş Hodeş’ten (Yeni Ay, İbrani ayının ilk günü) önceki gün İkindi’yi kaçırırsa,198 akşam duasında Amida’yı iki kez söylemelidir. Her iki Amida’da da, Roş Hodeş’e özel ekleme olan Yaaleh VaYavo dâhil edilmelidir. Artık Roş Hodeş olduğundan, bu ekleme telafi Amida’sında da söylenmelidir.199
Bazı otoriteler bu konuda karşı çıkar ve derler ki: Roş Hodeş, Şabat ile aynı değildir. Şabat’ın özel bir Amida’sı vardır; Roş Hodeş’te ise normal hafta içi Amida’sı söylenir, yalnızca Yaaleh VaYavo eklenir. Bu nedenle ekleme, telafi Amida’da söylenmek zorunda değildir. Telafi, İkindi içindir ve İkindi zamanında henüz Roş Hodeş değildi.200
Eğer bu durum ortaya çıkarsa, kişi Yaaleh VaYavo’yu sessizce zihninde söylemeli, sözlü olarak ifade etmemelidir. Eğer ikinci görüş doğruysa, bu Amida’nın ortasında bir kesinti oluşturmaz.201
Bunun da ötesinde önemli bir ihtimal vardır. Bazen Roş Hodeş iki gündür. Bir kişinin, birinci gün Roş Hodeş’te istemeden İkindi’yi ihmal ettiğini düşünelim. Daha sonra akşam duasında telafi etmek isterken, Yaaleh VaYavo’yu ya telafi Amida’sında ya da her ikisinde eklemeyi unutur. O zaman otoriteler arasında görüş ayrılığı vardır.
Yasa gereği, kişi sabah veya öğleden sonra Amida’sına Yaaleh VaYavo’yu eklemeyi unutursa, Amida’yı tekrar etmelidir. Ancak akşam duasında unutulursa, Amida tekrar edilmemelidir.202
Bazı otoritelere göre, telafi Amida’sında Yaaleh VaYavo unutulursa, Amida tekrar edilmelidir. Telafi duası İkindi’nin yerine geçmektedir ve kişi İkindi Amida’sını tekrar etmek zorundadır, bu yüzden bunu da tekrar etmelidir.
Diğer otoriteler ise şunu söyler: Biz Amida’nın amacına değil, zamana bakarız. Telafi Amida’sı, akşam duası zamanında söylendiği için, tekrar edilmesine gerek yoktur. Akşam Amida’sı, bu zamanda asıl dua olduğu için, Yaaleh VaYavo unutulursa tekrar edilmez. İkincil olan telafi duası elbette tekrar edilmemelidir. Bu ikinci görüş yasa olarak kabul edilmiştir.203
Eğer kişi istemeden Şabat İkindi duasını ihmal ederse, Cumartesi gecesi akşam duasında Amida iki kez söylenir. Yine, birincisi normal akşam Amida’sıdır, ikincisi ise İkindi’nin telafisidir. Çünkü ikincisi yalnızca bir telafidir, Amida’ya dâhil edilen Havdala (Atah Honantanu) yalnızca ilk Amida’da söylenir, ikinci Amida’da değil.
Eğer kişi Atah Honantanu’yu her iki Amida’da da söylerse veya her ikisinde de ihmal ederse, yükümlülüğü yerine getirmiş olur. Ancak, yalnızca ikinci Amida’da söyler, birincisinde söylemezse, bütün Amida’yı tekrar etmelidir. İlk Amida her zaman akşam duası olmalı, ikinci ise telafi olmalıdır. Eğer kişi ilk Amidah’ta Atah Honantanu’yu söylemez ve ikinci Amida’da söylerse, bu demektir ki ilkini İkindi’nin telafisi, ikincisini ise akşam Amida’sı olarak söylemiştir. Bu durumda Amida’yı tekrar etmelidir, fakat Atah Honantanu’yu eklememelidir.204
Eğer kişi istemeden Şabat İkindi’si yerine hafta içi Amida okursa, otoriteler arasında görüş ayrılığı vardır.
Bazılarına göre, Amida’yı telafi etmemelidir. Telafi yalnızca Amida’nın tamamen ihmal edildiği durum için öngörülmüştür. Oysa şimdi yaptığı şey, Şabat Amida’sı yerine hafta içi Amida’sı okumaktır. Yükümlülüğü yerine getirmiş olmasa da, akşam duasından sonra ikinci bir Amida söylemekle ne kazanacaktır? Bir hafta içi Amida okumuştu; şimdi bir tane daha hafta içi Amida’sı okuyacaktır. Açıkça görülmektedir ki artık gece olduğu için Şabat İkindi Amida’sı okunamaz.
Diğer bir görüş ise, İkindi duasını mutlaka telafi etmesi gerektiğidir. Şabat’ta hafta içi Amida’sı okumak hiçbir şey söylememekle aynıdır. Bu yüzden gece ikinci bir Amida okuyarak telafi etmelidir. Bu ikinci görüş Şulhan Aruh’ta yasa olarak zikredilmiştir.205
Eğer kişi Roş Hodeş’te İkindi Amida’sında Yaaleh VaYavo’yu eklemeyi ihmal ederse, akşam duasında Amida’yı iki kez okumalıdır [Roş Hodeş sona ermiş olsa bile]. Bu özellikle Roş Hodeş’in iki gün olduğu durumda geçerlidir ve akşam duasında hâlâ Yaaleh VaYavo söylenmelidir.206
Aynı yasa, kişi Amida’da bir hata yaparsa veya Amida’nın tekrar edilmesini gerektiren bir eklemeyi unutursa da geçerlidir. Eğer kişi bunu, o Amida’nın zamanı geçtikten sonra fark ederse, bir sonraki duada telafi etmelidir.